قرارداد هوشمند چیست؟

قرارداد هوشمند (Smart contracts) به قرارداد خودکار بین سازنده قرارداد و گیرنده گفته میشود. این توافقنامه که به صورت کد نوشته شده است در بلاک چین (blockchain) قرار می گیرد و آن را غیر قابل تغییر و همچنین غیر قابل لغو می کند. آنها معمولاً برای اجرای خودکار قرارداد استفاده می‌شوند تا همه طرف‌ها بتوانند فوراً و بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای از نتیجه‌ مطمئن شوند. آنها همچنین می توانند روند کار را به طور خودکار انجام دهند.

بنابراین، قرارداد اجرا شده چیست؟ قرارداد امضا شده ای که تعامل قراردادی بین دو یا چند طرف برقرار می کند، به عنوان قرارداد اجرا شده شناخته می شود. هر یک از طرفین قول می دهند که پس از امضای قرارداد به وظایف قانونی که در توافق نامه کتبی با آن موافقت کرده اند، عمل کنند. قراردادهای هوشمند که توسط دومین بلاک چین محبوب جهان، اتریوم (ETH) رایج شده است، منجر به مجموعه ای از برنامه های غیرمتمرکز شبکه (DApps) و موارد استفاده دیگر شده است.

در این رابطه بخوانید‌ : والت (vault) ارز دیجیتال چیست؟

یکی از مزایای کلیدی شبکه های بلاک چین، : خودکارسازی وظایفی است که به طور سنتی به یک واسطه شخص ثالث نیاز دارند. به عنوان مثال، به جای نیاز به یک بانک برای تایید انتقال وجه از مشتری به فریلنسر، این فرآیند به لطف یک قرارداد هوشمند می تواند به طور خودکار اتفاق بیفتد. تنها چیزی که لازم است این است که دو طرف بر سر یک موضوع به توافق برسند.

در مثالی دیگر می توان به یک گروه نظارتی و شهروندانی اشاره کرد که نماینده آنها در حال بحث درباره یک قانون هستند. اگر این دو طرف در یک سیستم مبتنی بر بلاک چین به توافق برسند، قانون از طریق یک توافقنامه اجرایی اجرا می شود. شاید کاربران بتوانند از طریق یک برنامه غیر متمرکز (DApp) قانونی در مورد قانون جدید مطالعه کنند یا به یک روش دیگر مبتنی بر بلاک چین با آن تعامل داشته باشند.

این مقاله خوانندگان را در مورد تاریخچه قراردادهای هوشمند، نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند و چرایی اهمیت قراردادهای هوشمند آگاه می کند.

قرارداد هوشمند چگونه کار میکند؟

قراردادهای هوشمند را به‌عنوان بیانیه‌های دیجیتال «اگر-آنگاه»، بین دو یا چند طرف در نظر بگیرید. اگر نیازهای یک گروه برآورده شود، می توان قرارداد را کامل تلقی کرد.

فرض کنید بازاری از یک کشاورز 100 خوشه ذرت می خواهد. اولی وجوه را در یک قرارداد هوشمند قفل می کند که پس از تحویل می تواند تایید شود. هنگامی که کشاورز تعهد خود را انجام می دهد، وجوه بلافاصله آزاد می شود (یعنی پس از اجرای یک قرارداد قانونی). با این حال، و در صورتی که کشاورز سر موعد تعهد خود را انجام ندهد قرارداد لغو می شود و وجوه به مشتری برگردانده می شود.

البته مثال فوق یک مورد استفاده جزئی است. قراردادهای هوشمند را می‌توان طوری برنامه‌ریزی کرد که برای مجموعه ها کار کند، از جمله مزایای دیگر، جایگزین دستورات دولتی و سیستم‌های خرد است. علاوه بر این، قراردادهای هوشمند به طور بالقوه برخی اختلافات را بدون نیاز به دادگاه برطرف می کند و باعث صرفه جویی در زمان و هزینه طرفین می شود.

این امنیت تا حد زیادی ناشی از کد قرارداد هوشمند اساسی است. به عنوان مثال، در اتریوم، قراردادها به زبان برنامه نویسی سالیدیتی (Solidity) آن نوشته می شود که تورینگ کامل (Turing-complete) است. این موضوع به این معنی است که قوانین و محدودیت های قراردادهای هوشمند در کد شبکه گنجانده شده است و هیچ بازیگر بدی نمی تواند چنین قوانینی را دستکاری کند. در حالت ایده آل این محدودیت ها، کلاهبرداری ها یا تغییرات پنهان قرارداد را کاهش می دهد. قراردادهای هوشمند کریپتو تنها در صورتی می توانند اجرا شوند که همه شرکت کنندگان در این مورد توافق کرده و امضا کنند.

ایده یک قرارداد هوشمند را می توان به چند مرحله تقسیم کرد. اول، یک قرارداد هوشمند نیاز به توافق بین دو یا چند طرف دارد. پس از ایجاد قرارداد، این دو می توانند در مورد شرایطی توافق کنند که در آن قرارداد هوشمند کامل در نظر گرفته شود. تصمیمات در قرارداد هوشمند نوشته می‌شود، و سپس کدگذاری شده و در شبکه بلاک چین ذخیره می‌شود.

پس از تکمیل قرارداد، تراکنش بر روی بلاک چین مانند هر معامله دیگری ثبت می شود. سپس، تمام گره‌ها نسخه بلاک چین خود را با این تراکنش به‌روزرسانی می‌کنند و «وضعیت» جدید شبکه را به‌روزرسانی می‌کنند.

اکنون، ممکن است از خود بپرسید که آیا بیت کوین (BTC) و سایر شبکه ها می توانند از قراردادهای هوشمند استفاده کنند.؟ تا حدی، بله. هر تراکنش بیت کوین از نظر فنی یک نسخه ساده شده از یک قرارداد هوشمند است و راه حل های لایه دو مانند شبکه لایتنینگ (lightning network) برای گسترش عملکرد شبکه توسعه یافته اند. با این حال، استفاده اتریوم از قراردادهای هوشمند یک مورد خاص است.

همچنین بخوانید : ارز دیجیتال دوج کوین (DOGE) چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

بر خلاف بسیاری از شبکه های بلاک چین که به عنوان دفتر کل توزیع شده توصیف می شوند، اتریوم چیزی است که به عنوان یک ماشین حالت توزیع شده در نظر گرفته می شود که حاوی ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. این حالت ماشین، که تمام گره‌های اتریوم با نگهداری یک کپی از آن موافق هستند، کد قرارداد هوشمند و قوانینی را که این قراردادها باید رعایت کنند را ذخیره می‌کند. از آنجایی که هر گره قوانینی را از طریق کد تنظیم می کند، همه قراردادهای هوشمند اتریوم محدودیت های یکسانی دارند.

علاوه بر موارد فوق، بیش از 200 قرارداد هوشمند در جستجوگر بلاک چین کاردانو (ADA) در سپتامبر 2021 فهرست شد. قراردادهای هوشمند آدا (ADA) با استفاده از زبان های برنامه نویسی به نام های مارلو (Marlowe)، پلوتوس (Plutus) و گلو (Glow) اجرا می شوند.

پیشینه تاریخی قراردادهای هوشمند

باور کنید یا نه، قراردادهای هوشمند مدت‌ها پیش از فناوری بلاک چین وجود داشته اند. در حالی که اتریوم که محبوب‌ترین پیاده‌سازی پروتکل است در سال 2014 معرفی شد، نیک سابو (Nick Szabo) این ایده را در دهه 1990 پایه‌گذاری کرد.

در آن زمان، سابو ارز دیجیتالی به نام بیت گلد (Bit Gold) را طراحی کرد. این دارایی هرگز راه اندازی نشد، اما این نمونه اولیه از بیت کوین کاربرد استفاده از قرارداد هوشمند را برجسته کرد (تراکنش های غیرقابل اعتماد در اینترنت). اگر وب 1.0 خود اینترنت بود و وب 2.0 حضور پلتفرم های متمرکز بود، وب 3.0 نسخه بدون نیاز به اعتماد، خودکار و با قدرت کاربر فضای دیجیتال است.

بسیاری، از جمله خود وب سایت اتریوم، قراردادهای هوشمند را با یک ماشین فروش مقایسه می کنند. در ماشین‌های فروش خودکار فروشنده محصولی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد، بدون اینکه شخص واقعی پول را بگیرد و کالا را تحویل دهد. قراردادهای هوشمند همان هدف را دنبال می کنند، اما بسیار متنوع تر هستند.

قراردادهای هوشمند در طول زمان بسیار پیشرفت کرده اند. آنها با عبارات ساده اگر- آنگاه شروع کردند که یک برنامه نویس می تواند ایجاد و پیاده سازی کند. با این حال، کسانی که دانش برنامه نویسی دارند محدود هستند و این قراردادهای «بدون نیاز به اعتماد» را متمرکز می کنند. خوشبختانه، همان توسعه دهندگان در حال کار برای حل مشکلات دسترس پذیری هستند.

از زمان پیدایش این قراردادها، توسعه دهندگان آنها را طوری ساخته اند که می توان قراردادهای هوشمند را بدون دانش کدنویسی انجام داد. آن‌ها امنیت را با زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف افزایش می‌دهند، جایگزین‌هایی مانند قراردادهای مخفی ایجاد می‌کنند و روش‌هایی برای ذخیره خودکار تاریخچه قراردادهای هوشمند در قالبی قابل خواندن برای انسان طراحی می‌کنند که بسیار ساده‌تر از استفاده از بلاک چین برای خواندن است.

مزایای قراردادهای هوشمند

بلاک چین های قرارداد هوشمند مزایای مختلفی از جمله سرعت، کارایی، دقت، اعتماد، شفافیت، امنیت، صرفه جویی را فراهم می کنند.

قراردادهای هوشمند از پروتکل‌های رایانه‌ای برای خودکارسازی اقدامات استفاده می‌کنند که باعث صرفه‌جویی در ساعت‌ها فرآیند تجاری مختلف می‌شود. قراردادهای خودکار با حذف الزام کارگزاران یا سایر واسطه ها برای تصویب قراردادهای حقوقی امضا شده، امکان دستکاری شخص ثالث را کاهش می دهند.

علاوه بر این، فقدان یک واسطه در قراردادهای هوشمند باعث صرفه جویی در هزینه می شود. همچنین کلیه طرف های ذیربط از دید و دسترسی کامل به شرایط و ضوابط این قراردادها برخوردارند. بنابراین، پس از امضای قرارداد، هیچ راهی برای عقب نشینی وجود ندارد. این امر تضمین می کند که تراکنش برای همه طرف های درگیر کاملاً شفاف و بدون شبه است.

علاوه بر این، تمام اسنادی که در بلاک چین نگهداری می‌شوند، بارها تکرار می‌شوند و امکان بازیابی نسخه‌های اصلی را در صورت از دست رفتن داده‌ها فراهم می‌کنند. قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده اند و رمزنگاری از تمام اسناد در برابر دستکاری محافظت می کند. در نهایت، قراردادهای هوشمند همچنین خطاهای انسانی را حذف می کنند.

قراردادهای هوشمند کجا اعمال می شوند؟

جدا از مثال بالا، پیاده سازی های مختلف و بالقوه ای از قراردادهای هوشمند وجود دارد که می تواند جهان را خودکار کند و آن را به مکانی آسان تر برای زندگی تبدیل کند. در ادامه چند نمونه برجسته از موارد استفاده از قرارداد هوشمند آورده شده است.

هویت دیجیتالی

در اینترنت، اطلاعات دارایی است. شرکت‌ها با آگاهی از علایق افراد سود می‌برند و مردم بر نحوه دست یابی به این اطلاعات یا سود از آنها کنترلی ندارند. با قراردادهای هوشمند، مردم کنترل را در دست دارند.

در آینده ای مبتنی بر بلاک چین، هویت ها توکنیزه خواهند شد. در حالت ایده‌آل، این موضوع به این معنی است که هویت هر فرد در یک بلاک چین غیرمتمرکز وجود دارد و از هر بازیگر بدی ایمن است. حال اگر کاربری بخواهد در شبکه‌های اجتماعی شرکت کند یا اسنادی را برای دریافت وام به بانک ارسال کند، می‌تواند از اولی سود ببرد و روند تراکنش در دومی را کنترل کند.

در رسانه های اجتماعی، هیچ واسطه ای یک شبکه را کنترل نمی کند. در عوض، کاربران انتخاب می کنند که کدام اطلاعات را عمومی و کدام را خصوصی نگه دارند. اگر بخواهند در تبادل اطلاعات شرکت کنند، مانند یک تایید، می‌توانند یک قرارداد هوشمند ایجاد کنند و انتخاب کنند که کدام داده مورد معامله قرار می‌گیرد، نه اینکه صرفاً همه چیز کاربر را بگیرد. شخص ثالثی وجود ندارد تا برخی از وجوه را بگیرد یا مخفیانه آن داده ها را ذخیره و بفروشد.

همین امر در مورد معامله با بانک ها و سایر موسسات مالی نیز صدق می کند. ارتباط فقط شامل ارسال مدارک مورد نیاز و اطلاعات حیاتی است. هیچ خطری وجود ندارد که یک گروه وام دهنده، آدرس ایمیل شما را ذخیره کند و آن را به سایر شرکت های اعتباری بفروشد. این اطلاعات کاملاً تحت کنترل کاربر است.

مشاور املاک

در دنیای سنتی، دلالان املاک توفیق اجباری هستند. با توجه به اینکه فروش خانه فرایند طولانی و پیچیده‌ای نیست، مالکان برای دور زدن فرایند گیج کننده ای مانند کاغذبازی و یافتن خریدار، یک دلال استخدام می کنند. البته به یاد داشته باشید که کارگزاران هزینه قابل توجهی از فروش خانه را دریافت میکنند.

یک قرارداد هوشمند می‌تواند جای یک کارگزار را بگیرد و فرآیند انتقال خانه را ساده‌تر کند و در عین حال اطمینان حاصل کند که به اندازه یک واسطه، مطمئن است. اینجاست که قابلیت «بدون نیاز به اعتماد» به میان می آید.

تصور کنید سند خانه شما در بلاک چین اتریوم توکنیزه شده است. اگر آماده فروش آن هستید، باید یک قرارداد هوشمند با خریدار ایجاد کنید. آن قرارداد تا زمانی که وجوه خریدار به درستی ارسال نشود، سند را در امان نگه می دارد. سپس، و تنها پس از آن، منتشر خواهد شد.

این فرایند به سود همه است. فروشنده پول خود را پس انداز می کند زیرا مجبور نیست مبلغی را به واسطه پرداخت کند و خریدار خانه را خیلی زودتر از فرایند سنتی، دریافت می کند.

بیمه نامه

بیمه نامه ها به راحتی می توانند از قراردادهای هوشمند سود ببرند. اساسا، ثبت نام برای یک بیمه نامه، کاربر را در یک قرارداد هوشمند با یک ارائه دهنده قرار میدهد. تمام الزامات خط‌ مشی در قرارداد هوشمند نوشته می‌شود و کاربر در صورت موافقت آن را امضا می‌کند.

آن قرارداد تا زمانی که طرف مسئول به آن نیاز داشته باشد باز می ماند. سپس، آنها به سادگی فرم های مورد نیاز را بارگذاری می کنند که نیاز آنها به پرداخت بیمه را ثابت می کند و وجوه آزاد می شود. این نوع قراردادها نیاز به ارتباط با گروه ها و افراد بیمه را از بین می برد. در حالی که کاربر هنوز برای اثبات الزامات خود به مدارک نیاز دارد، فرآیند ارسال و تأمین مالی بعدی تقریباً فوری خواهد بود.

در جنبه هویتی، شایان ذکر است که همه رانندگان سابقه ای از گزارش های تصادف و سایر اطلاعات مهم بیمه ای خود را نیز خواهند داشت. این قابلیت دسترسی می‌تواند باعث نرخ‌های پایین‌تر برای رانندگان خوب بدون هیچ گونه تغییری در سابقه رانندگی آنها شود.

زنجیره تامین

زنجیره تأمین، یکی از محبوب‌ترین موارد اجرای فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند است.

فروشگاه های مواد غذایی، انبارهای اداری، کشاورزان و غیره، همگی جایگاه ویژه خود را در زنجیره تامین دارند. اما، با پیچیدگی این شبکه‌ها، برای شرکت‌ها پیگیری نگه‌داری محصول و پیگیری پرداخت‌ها، دشوارتر می‌شود. قراردادهای هوشمند می توانند تمام بخش های زنجیره تامین را خودکار کرده و مسئولیت پذیری آنها را افزایش دهند.

به عنوان مثال، یک فروشگاه مواد غذایی منتظر تحویل سیب از قاره دیگری است. مبلغ مشخصی از سیب را پرداخت کرده است و پس از بازیابی آن تعداد یا حجم دقیق را انتظار دارد. با این حال، خطای انسانی می تواند اثرگذار باشد. در طول مسیر، کارگران ممکن است تعدادی سیب را به اشتباه بیاندازند، آنها را از خط خارج کنند، یا به سادگی به دروغ بگویند که همه آنها به مقصد رسیده اند. یکی از طرفین که این کار را انجام می دهد بقیه زنجیره را به هم می زند، و زمانی که یک فروشگاه مواد غذایی محموله آنها را دریافت می کند، چه کسی می داند که کجا اشتباه کرده است.

با قراردادهای هوشمند، خواربارفروشی می‌تواند در هر مرحله از فرآیند یک بررسی خودکار راه‌اندازی کند. در حالی که این بررسی‌ها از قبل در یک زنجیره تامین عادی وجود دارند، باید به صورت دستی انجام شوند. ممکن است شخصی مجبور شود اشیاء را بشمارد و آنچه را که رسیده است ارائه دهد. آنها می‌توانستند دروغ بگویند و مقداری از محصول را ببرند و ادعا کنند که مقداری از آن در راه گم شده است. سرقت زنجیره تامین یک مشکل بزرگ است که سالانه 35 میلیارد دلار برای آمریکایی ها هزینه دارد.

آنچه با قراردادهای هوشمند متفاوت است، جنبه بدون نیاز به اعتماد آن است. فروشگاه می‌تواند قراردادی تنظیم کند و تا زمانی که همه سیب‌ها حساب نشده باشند، پرداخت آزاد نمی‌شود. هیچ راهی برای گمراه کردن این سیستم وجود ندارد، بنابراین طرفین هنگام عرضه بسیار مراقب خواهند بود. به علاوه، پرداخت فوراً به طرف دریافت کننده پرداخت می شود که در نوع خود یک انگیزه عالی است.

همچنین، فروشگاه می‌تواند ردیابی کند که کدام قراردادهای هوشمند اجرا نمی‌شوند و ترجیح دهد با آن طرف‌ها کار نکند. در نهایت، می‌تواند یک شبکه رتبه‌بندی کامل از مشتریان برتر را ارائه دهد، که در درازمدت باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه همه می‌شود.

چالش های اصلی قراردادهای هوشمند چیست؟

اگرچه قراردادهای هوشمند از نظر مفهومی عالی هستند، اما مطمئناً کامل نیستند. شایان ذکر است که قراردادهای هوشمند و شبکه های بلاک چین با دست برنامه ریزی می شوند. خطای انسانی همیشه امکان پذیر است و این خطا می تواند منجر به سوء استفاده شود. این دقیقا همان چیزی است که با حمله به سازمان غیرمتمرکز خودگردان اتریوم (DAO) در سال 2016 اتفاق افتاد. هکرها از یک آسیب پذیری در قرارداد هوشمند جمع آوری کمک مالی DAO سوء استفاده کردند و از آن برای مخفی کردن بودجه از پروژه استفاده کردند.

این امر به معنای عدم وضوح نظارت در مورد این توافق نامه های خودمختار نیست. ایده فرآیند انتقال پول ایمن و کارآمد روی کاغذ عالی به نظر می رسد، اما باید مالیات و سایر دخالت های دولت را نیز در نظر گرفت. کاربران ممکن است بخواهند کنترل کاملی بر داده های خود داشته باشند، اما احزاب دولتی چگونه به آنچه نیاز دارند دست پیدا می کنند؟

همچنین، قراردادهای هوشمند نمی توانند اطلاعات را به خارج از شبکه ای که در آن وجود دارند بازیابی کنند. حداقل، نه در وضعیت فعلی. به عبارت دیگر، شما نمی توانید داده ها را از یک وب سایت موجود در یک قرارداد هوشمند اتریوم آپلود کنید. یک راه حل در اوراکل ها وجود دارد. گره های خارج از زنجیره‌ای که اطلاعات را از اینترنت بازیابی میکنند و آن را با شبکه های بلاک چین سازگار می کنند. در نهایت، زمانی که پایگاه‌های داده به سمت بلاک چین حرکت می‌کنند، اوراکل‌ها می‌توانند وارد عمل شوند تا در تحقق آن نقش ایفا کنند.

علاوه بر این، یک مشکل مقیاس پذیری دیرینه وجود دارد. از زمان پیدایش، شبکه‌های بلاک چین تمایل دارند در مقیاس بزرگ تلاش کنند، به این معنی که تراکنش‌ها بر اساس فعالیت ممکن است چند دقیقه و یا ساعت‌ها طول بکشند. این امر می تواند در ابتدا یک مشکل باشد، اما پروژه هایی مانند اتریوم 2.0 به دنبال حل آن هستند. به علاوه، تراکنش‌هایی که چند ساعت طول می‌کشد همچنان بسیار سریع‌تر جابجایی وجوه با روش سنتی است.

آینده قراردادهای هوشمند

قراردادهای مبتنی بر نیازهای هوشمند، بدون شک بهترین روش برای قراردادهای نسبتاً بنیادی هستند که می توانند هر زمان که پیش شرط ها برآورده شد، به طور خودکار نوشته و اجرا شوند.

پلت‌فرم‌های مختلف قراردادهای هوشمند، باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه کسب‌وکارها در سراسر جهان می‌شوند و همچنین نحوه تعامل آنها با مشتریان خود در زنجیره تامین را متحول می‌کنند. در نتیجه، حداقل مشارکت انسانی، افراد و تصمیم گیرندگان مهم را از برخورد با امور اداری و تشریفات پیش پا افتاده رها می کند و به آنها اجازه می دهد تا بر کارهای روزانه خود تمرکز کنند.

قراردادهای هوشمند در حال حاضر توسط بسیاری از بانک ها و سازمان های بیمه در عملیات روزانه استفاده می شوند. در نتیجه، قراردادهای هوشمند در حال آزمایش هستند، و طولی نخواهد کشید که بخشی از زندگی روزمره ما شوند. صرف نظر از استدلال قبلی، هنوز زمان زیادی مانده است تا همه چیز توسط یک قرارداد هوشمند اداره شود.

ترجمه شده تسط مجله خبری نیپوتو