این روزها که بحث دنیای مجازی آینده یا متاورس بیشتر از قبل فراگیر شده، بسیاری از شرکت‌ها و حتی افراد به دنبال خرید زمین، تجهیزات یا حتی امکانات در متاورس افتاده‌اند. اما خرید و فروش زمین در بسترهای مجازی از نظر قواعد دین چه حکمی دارد؟

متاورس به بیان ساده به بستری مجازی اطلاق می‌شود که درست مانند دنیای حقیقی، مکان (مجازی) مشخصی را در ابعاد مختلف در اختیار افراد قرار داده و می‎توانند در آن با تجهیزات مجازی خود، اقدام به انجام فعالیت‌های مورد نظر کنند.

علی‌‎القاعده می‌توان بی‌نهایت متاورس تعریف و شرایط خرید و فروش امکانات در آنها را فراهم کرد و در این میان تا به امروز تعداد بسیار زیادی متاورس توسط شرکت‌ها معرفی شده‌اند که شاید معروف‌ترین آن دسنترالند باشد.

در این رابطه بخوانید‌ : کتیزن (Catizen) چیست؟ و چگونه آن را نقد کنیم؟

پس از این توضیح اولیه در مورد متاورس می‌توان نظر مراجع و علمای دینی را در مورد متاورس و به صورت کلی تبادلات بر پایه بسترهای غیرمتمرکز مانند رمزارز جویا شد.

طی مصاحبه‌‎ای که اخیراً خبرنگار خبرگزاری حوزه با آیت‌‎الله محسن اراکی، از اعضای مجلس خبرگان رهبری و در خلال ششمین نشست از سلسله نشست‌های علمی- پژوهشی دین و فضای مجازی که با محوریت «حاکمیت و سیاستگذاری رمز ارز از منظر فقه» انجام داده، ایشان به بیان نظرات خود بر پایه قواعد فقهی و دینی در خصوص مسائل ذکر شده نموده‎‌اند.

داد و ستد در اسلام

عضو شورای عالی حوزه در این مصاحبه، امر داد و ستد را دارای قوانین متعددی دانسته و می‌‎گوید که یکی از قوانین مهم داد و ستد این است که آنچه فرد می‌دهد با آنچه که می‌گیرد در ارزش با هم برابری کند. قرآن کریم مساوی نبودن داد و ستد را مذموم برشمرده و بر رعایت عدل در مبادلات اقتصادی بارها تاکید کرده است.

آیت‌الله اراکی در ادامه به این نکته اشاره نمود که «مبادله‌ها گاهی به صورت کالا با کالا انجام می‌شود و گاهی به واسطه پول. در مبادله کالا با کالا برای برقراری عدالت ضرورت دارد که هر دو طرف معامله یعنی آنچه داده می‌شود و آنچه ستانده می‌شود ارزش مالی یکسان داشته باشند و در معامله به واسطه پول هم همینگونه است».

دو نوع ارزش وجود دارد که یکی مصرفی و دیگری مبادلاتی است؛ مصرفی مانند لباسی که مورد استفاده قرار می‌گیرد و به انسان منفعت می‌رساند و مبادلاتی یعنی چیزی داده و چیزی گرفته می‌شود که هر دو طرف ارزش یکسان دارند.

وی با بیان اینکه قیمت تبادلی باید به قیمت استعمالی برگردد اضافه کرد: «بنا بر این اگر پولی اعتبار محض باشد، مثلا کاغذ بی‌ارزشی به ارزش ۱٠٠ میلیون تومان بین طرفین پیش‌فرض شود و در ازای آن چیزی به ارزش واقعی ۱٠٠ میلیون تومان گرفته شود در این صورت عدالت در میان نیست».

خرید و فروش رمزارزها

در واقع عضو مجلس خبرگان رهبری بر این اصل تأکید دارند که «چیزی می‌تواند به عنوان پول قرار گیرد که ارزش استعمالی داشته باشد یا حواله بر آن باشد مثل چاپ پول در کشور که حواله بر کالا اس.».

اما در مورد رمزارزها، نظر آیت‌‎الله اراکی آن است که رمزارزها اعتبار محض هستند و در مورد رمزارزهای خارجی، تبادلات جایز نیستند:

اگر رمز ارزی باشد که برای کشور خود تعیین کنیم و به واسطه آن با سایر کشورها مبادله کنیم مشکلی ندارد چون بر این اساس چیزی صورت می‌گیرد که آن کشورها خودشان پذیرفته‌ بودند ولی اگر بخواهیم در جامعه خود رواج دهیم باید بر اساس قسطی صورت گیرد که در اسلام به عنوان قسط پذیرفته باشد.

همچنین بخوانید : متادیتا (metadata) در تراکنش های بلاک چین چیست؟

اسلام چیزی را در معامله می‌پذیرد که منفعت طرفین داشته باشد و چیزی مانند رمز ارزها که اعتبار محض است ارزش ندارد.

خرید و فروش در متاورس

عضو مجلس خبرگان رهبری در پاسخ به سوال یکی از حاضران مبنی بر «چیستی حکم پدیده جدید متاورس که فروش زمین‌های مجازی است» گفت:

حکم این مسئله عدم جواز است چون شَیءْ را با لاشَیءْ و مال را با لامال نمی‌توان مبادله کرد.

آیت‌الله اراکی با اشاره به فروش زمین‌های مجازی در متاورس گفت:

این حقه همیشگی آمریکا بوده است که بر سر سایر مملکت‌ها کلاه بگذارد؛ با همین شیوه‌های ناعادلانه اکنون آمریکا به یکی از قطب‌های اقتصادی جهان تبدیل شده است.

وی در ادامه در پاسخ به سوال یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این نشست مبنی بر اینکه «اگر به رمز ارز نگاهی به عنوان اعتبار بدون پشتوانه شود در برخورد با ریال هم این مشکل وجود دارد» بیان کرد:

بله، در خصوص ریال هم این مسئله وجود دارد، ولی بر اساس اضطرار تاکنون ادامه یافته است؛ بسیاری از مسائل جامعه در قالب فقه خرد جلو می‌رود و در برخی موارد با عنوان احکام ثانویه تعریف می‌شود که این مشکلات ناشی از عدم تدوین فقه حکومتی جامع است

منبع : خبر فارسی